Duj phral phiren ande ljuma thaj mêken peskê ‘dile’ phrales khêre ka pengi dej thaj ka pengo dad. O dilo phral źal pe krajeski djiz thaj phurdel pe furulja angla o khêr le krajesko thaj kêrel, te khêlen trin baliśe palaj furuljaki muzika. La krajeska raklja dikhel les thaj kamel te lel le trin baliśen. O dilo Hansi del vov jek po jek trine baliśen thaj pala kodja trobul te vazdel e rakli peski coxa źi ka l’ čanga, pala kodja źi ka poř thaj po agor źi ka šêro. Voj kêrel kodo. Akana šaj te dikhêl o dilořo le šêmnura pe la rakljako kolin: O kham thaj o śonuto. O kraj del avri kaća vjašta: Kon kam del po gor, save sêmnur sî pe leska rakljako kolin, kodoles kam del peska raklja řomnjakê. O dilořo prinźanel la rakljakê sêmnura, save sî pe lako kolin ramome. Numa puřil len jekhê kovačeskê aj kodja pala jeg sumnakuno plugo. Akana źanen duj źene la rakljakê sêmnura. E krajeski rakli kam lel kodoles řomeskê, kas voj kam del angali o aver djes.

Aver djes kana arakhadon li duj rakle ande le krajeski djiz naj katende WC-vo. O kovači rodel WC-vo kaj šaj te xlel pe, po gor xlel pe ande ‘g bradži. Numa kaj te thol e bradži pherdi khula? O dilořo savetil les, te makhel sja peskê khulořê pe peste tala peskê gadora. Kana sikadjon li duj źene anglaj krajski rakli voj či del angali le khandine kovačes, nego le dile rakles. Thaj kadja avel voj leski řomni. O kovači mora te kêrel o sumnakuno plugo. Kadja našavel peskê love sa.

Kaća paramič mothodja o Johann »Kalitsch« Horvath maj butivar. Voj sî dokumentirime trinvar pe diferentni snimkur, sikadjon thaj snimisajle ande l’ bêrš 1969 thaj 1970. Similarni verzije prinźanas vi kata aver řomane grupe, po egzemplo kata Gurbet ando Kumanovo (Makedonija). La paramičako tipo, kaj avel ek princeza kodole manušêski řomnji, kon źanel te phenel lakê garade sêmnur, kethane le motivosa ekhe muzikakê instrumentosa kaj khêlavela životinjen, sî prinźando pe antrego Evropa thaj v’ ando orijento (»Die Muttermale der Prinzessin« / »Moles of the Princess« (›Le Morćakê Sêmnur la Princezakê‹), AaTh/ATU 850). O tipo le sêmnongo thaj vi o tipo le životinjengo save khêlen sî diferentno. Verzije kata baliśe kaj khêlen, arakhas po egzemplo ande Řusija, ando Njamco thaj ande Danska.

Jek importatno elemento sî e prezentacija kata jeg konkurentno źeno, kon prinźanel e solucija kataj misterija thaj kodoles trobul o protagonisto la paramičako te khêlavel. Ande paramič kata o »Kalitsch« sî o triko le protagonistosko makhlo kaj o konkurentno źeno makhel pe peskê khulenca. Thaj kodolasa demaskiril pe v’ o kližejo kata ‚dilořo cîno phral‘.

La śibaki varijanta kata l’ burgenlandicka Řom, sajvasa sî e paramiči dokumentirime, akharen von »Romān«, vaj univar vi »Burgenland-Romān«. Voj perel pe dialektoskê grupe kata ›Južno-centralni řomane varijante‹ (»Southern Central Dialects«). O dialekto sî desja pašê la śibaka varijantasa kaj vorbil pe ande trine themengo uglo Slovenija-Austrija-Ungro. O »Burgenland-Romān« kodificirisajlo ande 1990-utne bêrš linguistondar kata univerziteto Graz kethane la śibakê spikeronca.

(Translacija: Mozes F. Heinschink)

Literatura

Aarne, Antti; Thompson, Stith. 1961. The Types of the Folktale. A Classification and Bibliography (= FF Communications LXXV), Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia.

Halwachs, Dieter W.; Gärtner-Horvath, Emmerich; Wogg, Michael (ed.). 2000. Der Rom und der Teufel. Märchen, Erzählungen und Lieder der Roma aus dem Burgenland / O Rom taj o beng. Romane pamaristscha, phukajiptscha taj gila andar o Burgenland. Klagenfurt: Drava Verlag (redigirime transkripto taj njamcicka translacija: pp. 28–37).

Uther, Hans-Jörg. 2004. The Types of International Folktales. A Classification and Bibliography (= FF Communications 85–87), 3 Bände. Helsinki: Academia Scientiarum Fenica.