Kongodi tholas kan kana motholas e Vilma Gábor paramiča vaj te motholas pa romano trajo sas fascinirime kata lakê vorbe kaj înklenas pa lako muj. Bezêx-i kê latar s’ amen numa xancî audio-dokumentacije. Kol audioskê dokumentur kaj sî ame kêrdile maškar le bêrš 1968 – 1972. Či pa trajo la Vilma Gáborako aba či źanas but. Voj bijandili vuni bêrš pala o bêrš 1900. Šaj te avel kaj bijandili voj ande Pešta, kodja vorta či na źanas. Numa so źanas kodja sî, kê voj bijandili pe ‘k ungricko regiono kataj Austricko-Ungrijaki Monarxija, aj źi ka bêrš 1918 sas v’ e Tansilvanija (adjes jeg kotor la Rumunijako) jek kotor la monarxijako. Sar kaj źanas katar lako dad o Mašaj, barem źi karing o bêrš 1972 sas kontakto njamonca andaj Rumunija. Pe vrjama kata dujto ljumako marimos îngêrde la Vilma Gábor ando KZ. Pale voj preživisardja o mundarimasko logori Auschwitz taj aldisajli pala oslobodimos palpale ando Ungro. Katka trajisardja voj peska familjasa źi ka peski martja (po maškar katar le 70-utne bêrš) ande Pešta.

E Vilma Gábor mothol kê voj sarmozij kata l’ Colara. Ande laki řomaji śib arakhas elementura kaj sî tipični pala lovaricko dialekto aj vi elementura kata l’ rumunijakê »vlaxicka« řomaja dialektura, sar kaj sî po eksemplo le [kaldêrašicka variante: Link_intern Glossar/Kalderaš]. Jek sêmno pe kodja sama sî le centralni vokalura andaj rumunicko śib sar kaj arakhas le ande vorba »împêrato« (šun) . Kadala vokalur č’ arakhas ande l’ lovaricka varijante. Xarakteristično palaj Vilma Gaboraki řomaji varijanta sî e aspiracija kata /s/ karing /h/. Anda kodja po eksemplo »sah pe katar nah pe« taj na »sas pe katar nas pe«. Kako śibako sêmo ašundol ande la Vilma Gáboraki śib desja jasno.