Papusza si filmo kotar Centralno thaj Čačunerigeski Europa (Polanda), režirimo kotar i Joanna Kos-Krauze vi o Krzysztof Krauze, thaj sikavdino ko 2013 berš. O filmo si bazirime upral e Bronisława Wajs-ako dživdipe, a Rromani-Polandako poeto, buteder prendžardi sar Papusza (‘Kukla’). I Papusza sasa but lačhi Rromani džuvli-artisto, maškar e majavgune, thaj olaki storija si paše phangli e Polskaki Rromane komunitetasar ano avgo dopaš kotor e bišto šelberšipasko.

Sostar o filmo si kalo-parno thaj naj ano koloro, vi kodo so si pitoreskno, dela iluzuja kaj si arxivako materijalo. Dureder, e kostumura thaj filmesko milje realno sikavela e Polskaki-Rromani materijalno kultura kadale vramatar.

E storijaki linija ano filmo Papusza si na-linearno storijako vakeripe. O hutipe angle thaj palpale ande vrama, anela khetanes kotor pala kotor e storija vaš e Polskakere Romengi phirutni komuniteta, astarindoj kotar e epoha kana sas nomadura ande kumpania, trujal operiodo kotar o Nazi genocido, thaj pe agor dži pe vrama kotar e komunistikano them kana zorasar bešljarenas kadale komuniteta. I historija si sar jekh fremo so sikavela e Papusza, so an lako čhavoripe khamelas te sićol te ginavel thaj te hramol, thaj ačhilas literato thaj poeto ažutisardi kotar jekh na-Rrom (gadjo) o literato, Jerzy Ficowsky.

I konfrontacija maškar i Papusza sar džuvli so pharuvel i paradigma, thaj olaki tradicionalno komuniteta džal pe sasto lako dživdipe/trajo sostar ola sasa nakonvencionalno ambicija.Kodo resela majučho nivelo kana i Papusza astarel te hramonel/skrinisarel/ poezija an literaturakere magazinura thaj te publicirinel pesko lil (Papuszaker gilja, bilingualno kolekcija, translatirimi thaj editirimi kotar o Jerzy Ficowsky, 1956 berš). Došakerindoj ola kaj sikavela o romanipen, e rromane liderura palden ola katar e komuniteta thaj mekhen ola korkori.

Pala koodo, pe šovardešto berša, voj vazdel pes sar poeti thaj lakere performansencar, numa kodi kodi vrama naj sikavdini ando filmo. “O filmo Papusza si romantikane filmirimo thaj bare samasar rekonsturinela e historikane komuniteta so sasa crdimi pe rig, numa e filme naj e katarza vaš e subjektoski bući. I luma akušel pes thaj asal, numa kodo si e poetesaki voja te kerel senso vaš sa kodo, thaj džikote Papusza si filmo savo so impresionirinela pe but scene, specijalno kana sikavela pes i lošali muzikani thaj phirutni komuniteta, kana e poetako krlo/glaso hasavel pes mačkar e but krle/glasura” (Benjamin Poole, The Movie Waffler). Džaindoj pala jekh javer kritika, o filmo Papusza ilustririnela “e unvirzalno džuvlengi situacija kaski inteligencija anela olen mamuj olengere tradicionalno komunitetura” (Julia Zelman, East European Film Bulletin). I Zelman agorel peski kritika kodolesar so phenel, “I panorama kotar e folk thaj naturakere teksture keren o filmo te ovel melanholikano, na kalo thaj vazdela e bilošale potesa thaj olakere storija vaš kodo te ačhovel pes dživdo.” Maškar javera Papusza lijas phursaka/prizura sar so si kotar e Istanbul Internacionalno Film Festivalestar (2014), e Eagle Award kotar e Polandakere Film Phursaka (2014), thaj javera.

Recepcija

27 kritike (IMDb): http://www.imdb.com/title/tt2719094/externalreviews?ref_=tt_ov_rt

Makarska, Renata: Die Ambivalenz der Fremdheit. Über den Umgang mit „alten” und „neuen” Minderheiten in Polen nach 1989, in Gesine Drews-Sylla – Renata Makarska: Neue alte Rassismen? Differenz und Exklusion in Europa nach 1989, Verlag, 2015, 253-278.