Vi adava so o Pharrajimos ko Njamcisko dokumentrano filmeski historija sikavela pes angleder, ko eftavardešutne berša (ki butikheribaskere kotora katar o Peter Nestler, Melanie Spitta thaj i Katrin Seybold) ki vrama khana e lungo procesora džana sine te lel pes oficijalno than ko memorijakere politike (sar te phenas sar pe agorutno vazdipe pe Berlinesko memorijalo vaš e mudarde Sinti thaj Roma telal e Nacionalno Socialističko Režimo ko 2013 berš), buteder važno si so e aktora/kerde bilačhe bukja ačhile naevidentirime. (Ko regiono i Ágnes Daróczi o Miklós Jancsósar ko Ungro thaj i Marika Schmiedt ki Austrija trubuj te oven vakerde soske ko filmo prezentirinela o memorijakero than.) o Romani Rose, Njamcisko Sinti civilno hakajengo aktivisto, Šerutno ko Centralno Konsilo kotar e Njamcisko Sinti, ki sasti oleskeri trajoski vrama thaj karijera, specijalno ko eftavardešutno beršipe kerdas butivar droma zor te akharel sa e rigen pe internacionalno nivelo te len sama pe kerdo genocido. Vov sine ko-režisero ko akava filmo, o Michael Krausnickosa sar hramosardo, thaj scenaristo ko 1994 berš. O filmo si kerdo thaj bazirinela pes pe arhivsko materijalora, historisko dokumentija thaj mujalnipa/mothovibee manućengo so ačhile dživde pe paramisi kote so vorbisarel pes pala e štarvardeš čhavore Roma thaj Sinto kola ačhile dživde thaj sine legarde ki katoličhko kangeri St. Josefspflege ko Mulfingen, khana olengere dada thaj deja sine deportirime ko koncentracisko kampora.
Akala bidošale čhavore sine ciljo upral lende te kheren pes eugenističhko rodipa, te kerel pes olencar eksperimento, kova si kerdo katar o Robert Ritter’s khon sas rasako džanibasko/naukako asistensto, thaj kotar i Eva Justin bučarni ki jekhin pala e Rasake Higiensko Bilogikane Rodipa, voj khedela sine materijalora vaš olakeri doktorsko desertacija/teza. Si kerde fotografije, kotar olengere nekobor aktivitetija e čhavencar (khelina, buti), sar sine dikhle, obzervirime thaj klasificirime ciljosar te sikaven pes thaj vidirinen pes olengere asocijalno atributija.
Ko Majo 1944 von e čhavore sine deportirime ko Auschwitz, štar olendar ačhile dživde. Ko filmo si majprecizno sikavde e arhivsko materijalora, kotar e rekonstruririme khedina thaj si reflektirime e trine dženenge memorije, von si džene so ačhile dživde,kodo si i Angela Wagner, Emil Reinhardt thaj i Amalie Schaich. Sikavena pes poetičhno pikture kotar e trenora, štacije thaj orginalno lokacije kola klaro vuže našti te dikhen pes , i purt si maškar so sikavela sar simbolo e nekanutni thaj i akanutni, o video materijali ovela krucijalno mediacija sar sasljaribasko akto.
I repeticija kotar e čhavengeri khelin avela sigate paše dži tute astarela pesko than dikindoj sar e naivno vaj pale bigrižake katoličhko serviseske penja si sikavde sar metafora pala e traumatičhno memorije. E filmeske kotora kotar o filmo Dži ko dikhibe ko del khelel pes ko jekh cikluso pe memorijalno than: ki 13-to Baraka ko Themesko Muzejo ko Auschwitz-Birkenau kote so si kerde e portretora e pajnale kolorencar/boencar kotar jekh Biboldo panglo, vi i Dina Gottliebova vaš e pangle Roma. Te šaj o historikano filmo te vazdel kolektivno memorija akava egzamplo ka resaljarel pesko buvleder than te sikavel koborom o mediumo si važno.
Recepcija
CIVIS Award 95, ARD
Nominated for Adolf-Grimme Award
http://zentralrat.sintiundroma.de/download/3806
http://krausnick-info.de/site01.html (accessed on July 20 2017)
http://blog.berlinbiennale.de/en/projects/civil-initiative-for-the-memorial-to-the-sinti-and-roma-murdered-under-the-national-socialist-regime-28727 (accessed on 18 July 2017)
https://collections.ushmm.org/search/catalog/bib65606
http://www.dhm.de/archiv/kino/cinemaromani.html#himmel
Pócsik, Andrea: ‘Vetített kép, festett kép. Az Auschwitz Múzeum roma kiállításának varázslatos szeglete’ [Screened Image, Painted Image: The Magic Corner of the Roma Exhibition in Auschwitz Museum], Amaro Drom, August 2009, pp. 30–31