Si pakhivalipe kaj o Rajasthan (India) si Romane komunitetako phurano avipasko/themutnipe.¹ Ko 2010 bersh, o UNESCO phendas kaj e Kalbeliya-ko kelibe/tanco avela kotar o Rajasthan sar te phenas jekh namaterijalno kulturako barvalipen. Ko nakle palutne trin dekade kerde pes serije kotar e dokumentarno filmija kote so e artistora kotar e Rajasthan sar o Joncheere thaj o Vandevelde phenena zurales kaj ande influensa/efekto pe javutni/publichno percepcija pe »Gypsy« kulturno prezentiribaja te phenen o politichko identiteto pe »Gypsy« khetanipe (Joncheere thaj Vandevelde, 2016). O filmo »Latcho Drom« (Francija, 1993) kotar o rezisero/direktoro pe filmo o Tony Gatlif sine markirimo kotar e Michael Beckerman-ski rig sar forma kotar o »sinema/kino-poema/gili« kote so o subjekto/temato sine i muzika thaj o vizuelno lachariba/argumentacija vash e muzikakeri eksperienca/dzaniba (Malvini, 2004).

Dzi kote baro numero kotar e bareder thaj cikneder duripa/vramake lungo vaj skurto/filmora sine producirime sa kodo sikavela komunikativno funda kotar e Romani muzika thaj olakeri relacija e badaneja, amen birisardam/ulavdam duj cikneder kuratorsko kolekcije. Akala duj kolekcije avena kotar e javerte produkcisko kompanije, De Kulture Muzikaki Kompanija kotar i India,thaj o Artnetwork Productions legardo kotar e Melitta Tchiaskovsky kotar e Khetanutne Thema kotar e Amerika. E so duj kompanijen si traektorija kaj respektoja kerena buti e Romane komunitetencar ki India, von dena rosh pe Kalbeliya-ko khelipe, thaj pe javerte nomadsko komune vi instrumentora kola so bashalena akala grupe. E so duj donatorija dije amenge video thaj fotografije.

De Kulture

Mohini Devi – Kalbeliya-ko Khelipe

De Kulture Muzikako ciljo si te arakhel avtentichno muzika kotar i India trujal vazdipe pe lokalno muzikake praktike. De Kulture si artistikani agencija, rekordiribaskero kher, festivalsko producento numa kerela vi reprezentacija pe Folk, Sufi thaj/Majphurane Kherutne phurane beshutne artistora kotar i India. Mashkar olende sie Mohini Devi grupa kola so reprezentirinena avdivesutno Kalbeliyas tanco/khelibe .O ansamblo si kerdino/kedino kotar e nekobor muzikantora kola so na resljarde varesavi formalno edukacija, numa pharuvde i edukacija odoleja so kotar e tikne bersha kotar o olengero Kalunath Kalbeliya. Mohini Devi grupa resljarde internacionalno prepindzaripe thaj buteder kotar e khelavutne kerde but performance, von sikavena o Kalbeliyas kheliba avrijal. I grupa kerela performanse/sikavela/khelela thaj pe javera kheliba sar so si o Bhavai, Chari, Ghummar, Terah Taali ko olengere shourasi scene e jagaja thaj akrobacije.

Kalbeliyas sipiribasko pleme kotar e »Gypsies« bijande ko regionorakotar o Barmer, Jodhpur, Ajmer thaj Jaipur ko Rajasthan, von si tradicionalno sapeske sarmerora thaj biknena sapesko toksini.. Olengere phure khelibaja kerena sine magija e Thagaripaskere membronge kerindoj performansa trikorencar e sapencar, kerena sas treningo savo so dureder sine transformirimo kopublichno sikavibe/shou pe lokalno putarde khedina kosaemija thaj bazara/charsija. E kelibaski/tanceski/forma kotar e akale sapeske sharmerija sine evoluirime trujal i vrama thaj si kompleksno pangle olengere dzivdipaskere stilosar e historijaja panli e olengerephageripaske thaj ereptilno kelibaja kova si karakteristichno, o muzikako instrumento anela hiptonichno emocije kotar e performansa. O Been, Indiako kashtalo balvalesko instrumeto, kaskere javerchandi resarin dzala kotar e dukavipe dzi pe jakhdindikanipa, si sinonimo e sapeskere sharmereja thaj dela karakteristichno muzika vash e kelutno te crdel pes. E ritmura kotar o Dhap vaj kotar o Dafli, e udarivbaskere instrumentura pe save khuvel pes najencar vaj paslmencar, si dzaindoj pala e Been.

E khelutne tradicionalno uravena si kalo uravipen ucardo dzi ki chang savo si lachardo e rupune filigranesar, pe linija upraldan dzi pe dopahsh pasharvin/buto thaj i dupatta (o dikhlo hasarela pes cera pe cera, perela) pangle ko olengere shera. E zinzura/jewelry/nakito kerdo kotar e cikne panle merikle thaj rupunale tekstiloske ucharimatalache mujin e kaleja pe olengere kostimora/uravimata. Nekobor rese/cikne chinde tekstiloske kotora si kerdine ki forma kotar kuvdo tav ko koloro, crdindoj kotar e dopash vast, dzala pe mashkar thaj e pike, sar o kelutno rotaciono kelela sigjarindoj, oleskere kotora kelipaja dzana horizontalnokotar e olakeri forma deindoj dinamika thaj atrakcija pe performansa. Perdi seksualiteja kelela pe bokorencar thaj e mashkareja kola si tipichnokotar tari kelibaski forma. Buteder akrobatora demonstrininena fleksibiliteto thaj azurnost/agiliteto ko olengere performance sar buchikheribaskere punkcije. E mistichno thaj paldipaskere lendine hramovipa kotar e Been -skero beshipejekhe lungo palpalutnipaja pe ilustracije/show ka agorisaren.

O De Kulture Ltd kolekcija chuvela andre deshupandz pikture thaj jekh filmo so si performansa ko zivo/life kerdi realno po than/ kotar e Kalbeliya-ko Keliba thaj o Mohini Devis pe Brave Festivalo 2013 bersh ande Polska.

Artnetwork Productions

E Artnetwork Productions si fokusirimo pe kreiriba thaj ulavipe video, kerela promocija pe haljovipa thaj palikeripe e Artoske, kulturake, thaj pe manushengi tradicija kotar e sasti luma. O arto phutarel portalora kotar e ucheder dimenzija pe gindipe, manushipe thaj i psiha. Te phenel pes kaj i Luma si buti kerdini/ikaldi kotar sar produkto kotar o Arto, o Artesko netvorko sas kerdino te sikavel buvleder ki sasti luma o dzivdipe o trajo pe akaja phuv thaj o Kosmos sar vazdimo kreativno gindipe. O Artnetwork Productions sikavela kejsora kotar e buti so kerdas i Melitta Tchaicovsky olakere photo-videograferoja kerindoj promocija pe slobodija, kopublikuimo Multimedijako Lil kotar o Beny Tchaicovsky (ext, Link) spe Palpalutno ruho, so sikavela o artistikano barvalipe kotar akavakreativno pakivalo artisto.

I Kolekcija chuvela andre ohto skurto ikalipa kotar e lungeder sasto/celosne filmora. Jekh ikaldo kotor si o »Jaisalmer Ayo! Gateway of the Gypsies« (Jaisalmer Ayo! Portalo kotar e Gypsies, India, 2004) astarindoj o dzivdipe thaj e piribe pe droma kotar e nomadsko komunitete kaski pakiv si kaj ulavena peskero khetanipako avipen kotar jekh than e Romane manushencar. O filmo astarela o phutardo drom kotar e pustelija dzi ko olengere jekhe vramakere logora/shatre dzaindoj e kastencar kotar e Bhopas (motovipaske paramisa), Jogis (sapenge-sharmerija), Kalbeliyas (khelavutne), Banjaras (manusha kola biknena lon), Gadolya Lohars (sastrneskere buchara) thaj Manganiars (muzikantora).

I kolekcija chuvela andre thaj vi javera skurto ikalde kotora astarde kotar e upre vakerde kaste, vaj pale gilavipe thaj kelibe pe balval pe perkusivne instrumentora. O majlacho glaso kotar e Rajasthani-ski muzika anela ko jekh than e imidzora kotar e antichko luma, sikavindoj o dzivdipasko trajo, kheliba thaj javera ritualija kotar e nomadengi agorutni generacija so achile ko regioni.

Sinopsis kotar o Filmo»Jaisalmer Ayo! Gateway of the Gypsies« (Jaisalmer Ayo: Portalo kotar o Gypsies)

»Jaisalmer Ayo! Gateway of the Gypsies« (India, 2004) e filmosko direktoro si kotar e Pepe Ozan thaj i Melitta Tchaicovsky, si jekh lachi thaj koloritno piktura kotar e hasarde nomadsko komunitete ki Thar Pustelija ko Rajasthan. O filmo dela dikhibe sikavela kotar savo than avena e Europakere Roma. Bute emocionalno Rajasthaneskere muzikajaandre.

O filmo astarela o dzivdipe thaj e dromengo piribe kotar e hasarde nomadsko komunitete kotar e Thar Pustelija ko Rajasthan. Kotar e phutarde droma ki e pustelija dzi pe olengere shatre, i kamera dzala te sikavel e sapenge-sharmeren, manushe so motovel paramisa, muzikanton, sastrnale bucharen, kodolen so biknen lon thaj e khelutnen tradindoj kotar e gav dzi pe gav ko olengero maripe sar te nakeven pesko trajo. Minimalno naracija legarela e dikhutne kotar e sitemesko kompleksno hindu kasta trujal i prandin ki oleskeri grupa. Buteder kotar e olengere tradicije si khetane e Europakere »Gypsies«² thaj e migracijaja kotar e »Gypsies« avrijal kotar i India. Specijalno e but emocionalno Rajasthaneskere muzikaja.

Nomadske komunitete chuvde andre ko dokumentarno filmo

Avdive ko Rajasthan si pashe deshushov aktivno nomadsko komunitete, sako jekh preperela ki pesky kasta andre ko kastengo komplicirimo thaj rigorozno sistemo (Komar Khotari, 2003).

Vash e periodo kotar e efta chona kotar e phutarde droma ki pustelija dzi pe olengere jekhe vrame shatre/logorija amen tradijam drumo, me korkoro, Melitta Tchaicovsky thaj o Pepe Ozan (1939-2013) khetane traisardam e komunencar kola si telal o hasaripe, gasave komunitete si e Gadolia Lohars (sastrne buchara), Kalbelyias (khelutne), Jogis, (Sapenge sharmerija), Banjaras (bikinibaskere manusha), Bhopas (paramisengo motovipe), Manganiars (muzikantora) thaj Nats (akrobatora) amen astardam kotora kotar olengero muzikako drumo, muzika, khelibe, prandina thaj ritualija.

Kalbeliyas thaj Jogis

E tradicionalno profesije kotar e Kalbelyia kasta astarela sapen thaj trenirines olen te khelen e ritmoja kotar e glaso pe Pungi kodoleske akarena olen sapera (sapeske sharmerija). Adadzives akaja sharmerengi kasta si buteder kompozirimi kerdini kotar e khelavutne, muzikantora thaj gilavutne

O Kalbeliyas pakjala pes kaj si phurane avgo beshutne kotar e Guru Kanipath thaj Guru Goraknath, thaj viavgo beshutne kotar e Devel Shiva. Vi dureder von praktikuinena e praktike pe chavorikane prandina te oven khetane e familiengere voljasar thaj dendine vorbasar. E dzuvlja kotar e Kalbeliya kompozirinena e gilja kotar olengere kaste, si pindzarde sar majlache khelutne kotar e pustelija. Von uravena pes ko tradicionalno kale sheja/uravimata (kale) thaj olengero keliba si sar okolengeri so mujuil sar e sapeskero keliba.

Gadlya Lohars

O Gadolya Loharsi pirutne sastrneskere buchara kolen naj pe jekh than kher. Vonfabrikuinena thaj lacharena o sastrna, kerena sastrne bucha thaj instrumentija, tradindoj kotar e jekh ko aver gav. Von resljarde pesko anav kotar e gadya, pe olengere eleboririme vordona thaj o lohars vash e buchi.

Banjara

E Banjara, si buvleder nomadsko komuniteta kotar e kinobikinipaskere manusha. Olengero glavno bizniso ko Rajasthan si bikinipe lon kotar e gav ko gav, numa von biknena vi javeder produktija. Olengere romnja si uravde lache ornamentirime thaj pe lende si zinzura/nakito.

Bhopas

E Bhopa, koloritno paramisakere motovara thaj muzikantora, dzan trujal i pustelija pandena e paramisa e storije e herojencar kotar kodi vrama kotar o Moghuls (Paburathore, Princo Pabuji, mashkar e javera). E performance astarena pes ko gava anglader e maklo than so legarela angleder i paramisi. Von gilavena balade recitirinena/phenena/poezija, tradindoj kotar o gav dzi ko gav.

Langas/Manganiars

E Langas/Manganiars, kola so phenena kaj si e phurane beshutne kotar e Rajputs, si pindzarde sar kreatora pe majlachi muzika ki pustelija. Olengere gilja si nakavde dzana kotar e jekh generacija pe aver, odoleja si efektivno akarde sar chuvara/arakhibaskere manusha pe pustelijaki historija. Von gilavena gilja vashe e Barikano Alexander, Maharadzengere storije thaj e nakle mariba ko regiono.

E Manganiars selbershipaja achile vi dureder telal i protekcija kotar e barvale manusha ko karavaneskere forora, specijalno ko Jaisalmer kote so vi avdive egzistirinela/beshena/sar vazhno komuniteta. Ki vrama khana isi bijandipe, prandin vaj familijakero festivalo e Manganiar muzikantora vazdena bari atencija sama pe peste, vazdena chachutno loshalipa pire gilencar kotar e pustelija, thaj isi olen specijalno komponirime/kerde gilja te vazden barikane peske patronen/bare rajon/khetane e olengere familijakere dzenencar.

Rights held by: Rosamaria E. Kostic Cisneros (text) — Sarita Jasarova (translation) | Licensed by: Rosamaria E. Kostic Cisneros (text) — Sarita Jasarova (translation) | Licensed under: CC-BY-NC 3.0 Germany | Provided by: RomArchive