RomArchive: Save hin tumare šukar žanra Sinti the romane bašavibena andro Ňemciko the bašavibena savore, sar pre lende džal tumari buťi?

Tayo: Čačes mange uživinav šukariben so hin pro amaro bašaviben, te hin imar jazzos, klasicko, svingos abo phurikano bašaviben. Pro sikhaviben o Ferenc Snétberger, hino lavutaris, so les ašarav. Rado dikhav he soul, funk, R'n'B, gospel the africko bašaviben. Savore kala bašavibnaskere štila thode jekhetane hino pro čačipen bašaviben saveha avri bariľom.

Paťav, hoj sako giľi, savi o džanibno čačes rado šunel, les varesar ovplivinďas. Oda hin savoro, oda hin kotor tumendar. Oda hin tumaro vlasno vakeriben, historija tumari fameľijakeri. Šaj giľaven “Djelem Djelem” nekfeder, sar džanibno, aľe sar hin aver, kana o vakeriben, so amenge kaja giľi phenel, vakerel pal e historija tumara fameľijakeri?

Mire teksta hine irimen andre angliciko čhib, romaňi čhib the ňemciko čhib. Džal pal o čhiba savenca baruvavas avri the čujinav man andre lende lačhes the kamav man te podzeľinel pes le dženenca.

RA: Hin aver tumaro voďi perdal varesoste abo identita ašťal tumaro sikhaďipen the buťakeri historija?

T: Calkom, hi! Som igen rado, hoj som kotor jekhetaňibnastar IniRromnja. Sam grupa Sinitzza the Romnja, so pes sgele, hoj pes te maren vaščal o rasismus perdal o Sinta the Roma.

“Hin te dičhol, so amare džene šaj nukinen, te džal pal o akademicke buťakere, kumštost the aktivismus hin prosto šukariben the zor.”

Perdal o agorutne deš berš dogeľas kijo baro dijaderipen the fuzija andre amari grupa, tiš kijo thoďipen maškarthemutňi sjeťa. Jekhetaňuvas pes le bute lačhe romňenca andro Ňemciko, Špaňelciko, Serbija, Čechiko repubľika, USA the aver thema. Hin te dičhol, so amare džene šaj nukinen, te džal pal o akademicke buťakere, kumštost the aktivismus hin prosto šukariben the zor.

Na sam homogenno grupa, sar has phendo andro gende, filma the aver medija, aľe amen sam makarsavi grupa, so šaj nukinel but šukar buťa. Te dikhel te kerel le Romen the le Sinten pre buter thanende hin sasťarďipen. Me man identifikinav sar Afro – Sintizza abo Black Sintizza. Miri identita lav the kerav – te avel korkori peha – našťi la odčinav ňisostar so produkinel, so kerav, oda hin veci, so len vičinas kumštos.

RA: Sanas zapojimen andro makarsave socijalno progresivno prejekta le RomaniPhen, he le sikhavibenaha the konferenciji. Ko hine kola džene abo dine grupi perdal kaja buťi the sar pre late dikhen o džene?

T: RomaniPhen hin feministicko archivos ligendo le Romňijenca, so hino Berlinate andro Ňemciko. O džene sar te na but phučkeren, soske o archivos hino feministicko. Te dikhaha pre historija pal o rasismus perdal amare džene, dikhaha, hoj obrazis “romano džuvľakero” hin baro hlavno cjelos perdal o rasismus perdal o Sinti the o Roma. Andre operate, bašavibnaste, literaturate the aver thana, hin mek but pro sikhaviben. Hin ajci but fantasticka romane džuvľa, so amen ajci dine: autorki, filmarki, maljarki, džanibni, aktivistki, vedkiňi.

“Amaro jekh cjelos hin te zorarel čačipen, hoj na sam objekta, aľe subjekta.”

Kamas te zorarel kale džuvľen the te leperel lengeri bari buťi. Buterval hine o džene kamľarde the ačhen dilinenge, vaš kada, so šunen the so hin sikhado pro amare akciji ta nane sikhado pro školi abo pro univerziti. Amaro jekh cjelos hin te zorarel čačipen, hoj na sam objekta, aľe subjekta. Hin but informaciji – abo so pes zdel te avel jekhetano “džaniben” – andro amare sintengere the romengere jekhetaňibena. Kada džaniben hin pherdo rasismus.

Amaro cjelos hin te sikhavel avel perspektiva, so hine čačikane. Jekh andal amare projekta hin baro projektos Romnja Power Month. Oslavinas kada čhon andal o 8. 3. – Maškarthemutno džuvľengero ďives ži do 8.4. Maškarthemutno Romengero ďives. Perdal kada čhon keras makarsave akciji, genďipen, panela the koncerta. O džene hine but prekvapimen, kana peršo razos šunen pal o džuvľa sar pal e Ilona Lagrenevo, Anita Awosusiovo, Fatima Hartmannovo, Ceija Stojkovo abo Alfreda Noncia Markowskovo.

RA: Tumaro baro koncertos pro pražsko festivaľis Pride has sikhaviben sar te kerel koalicija maškar o Sinti the romane grupi. Šaj pes gondoľinen upral kajso jekhetaňiben the lengere viznama?

T: Te phenav pro čačipen, vaš kajse jekhetaňibena som čačes rado. Hin man čujiben, hoj eksistinel kajsi bari jekhetaňi historija, andal savi šaj pes sikhavas. Gondoľinav, hoj hin fantasticko, hoj pes sdžas, čarinas avri peskere goďa the jekhetane keras buťi. Perdal varesave amare pheňa the phrala hin igen phares, varekana šaj našľol lengero dživipen. Amenge, le Sintenge the le Romenge bi kampelas pes te jekhetaňol the te marel pes jekhetane kala džungaľa vecaha so pes vičinel rasismus.

RA: Sanas jekhetaňi andro mentoringos aver sintengere the romane interpreten abo avre dženen?

T: Hi – pro sikhaviben – pre konferencija perdal o terne mentorinavas grupa terne lavutaren. Te dikhel, sar pes amare terne džene sdžan the save talentimen hine, hin igen šukares. Džalas pal e grupa terne Sinti the Roma, save kerenas buťi pro bašaviben, andre peskeri praksija, bašaviben the teksta.

Lošarenas pes, hoj jekhetane pes dikhena, sdžanas pes aščal o bašaviben the te dodžanen pes pal o šukariben romaňa čhibakero. Has oda šukar. Rozginav man te zathovel sboros Romnja Berlinate, ufinav, hoj sig.

RA: Sar dikhen avindo perdal o vakeriben le Romenca the Sintenca andro Ňemciko the sereha lestar? Gondoľinen, hoj le bašaviben hin vplivos pro achaľiben maškar peste maškar o džene andal makarsave čhibakere abo dijalektne grupi?

T: Dikhav, hoj o sintske the romane grupi peske rakhena kija peste drom, kada hin lačho drom. Prindžarav terne lavutaren – Sinten – so pes čačes sikhade aver amari čhibakeri

varijeta. Sikhade pes le srbengeri romaňi čhib, aščal kada, hoj lenca vakerenas the šunenas lengero bašaviben. Oda hin fantasticko. Hin makarsave konteksta, andre save pes o Roma the o Sinti sdžan – cirkva, buťa, kherutne situaciji. O bašaviben šaj avel šukar inštrumentalis, savo šegetinela le dženenge pes te jekhetaňol mek buteder.

“Som giľoškiňa. Som kaľi. Som Sintizza. Som Ňemka.”

Te džal pal ma, ta te som pre bina, ta mange dav goďi, hoj imar kerav vakeriben ča kaleha, hoj bašavav. Som giľoškiňa. Som kaľi. Som Sintizza. Som Ňemka. Giľavav anglicike teksta, aľe tiš andre romaňi čhib- sinstko čhib, savaha avri baruvavas, aľe he srbskaha romaňa čhibaha, čechika romaňa čhibaha abo špaňelcika romaňa čhibaha. Ufinav the mangav le Devles, hoj te šaj phenav le but dženenge the te thovel pes perdal o rasismus so hin perdal Sinti the Roma.

Rights held by: Petra Gelbart (text) — Martin Gális (translation) — Iveta Kokyová (translation) | Licensed by: Petra Gelbart (text) — Martin Gális (translation) — Iveta Kokyová (translation) | Licensed under: CC-BY-NC 3.0 Germany | Provided by: RomArchive