Bi kadalesko ame te na tubusaras e źangli definicija “muzika baśaldi katar thaj/aj źangli kaj si kerdi katar e romane źene,” ćaćes naj muzikologikano źanro te kidel sa e romani muzika. O but ververno stilo baśaldo, istorikaneste formirime thaj konstatno reformirime katar e roma thol andre o flamenko, dźaz Manouche, rusikane “romansura,” Balkanikani (te na phenas Maśkarutni Khamupruni/Eastern) muzika, ungrikane czardas, thaj i kidipe e dźazesa, xip-xop, Khamteluno (Western) art muzika thaj aver themutne (nacionalne) “folk” źanrura.

Naj “Ciganoni skala,” ritmikano modelo, aj xarmonikani struktura kaj kidel len savoren ande ekh, thaj kadala muzikalne stilura but devrja si len maj zalaga (xanci) ekh averesa buki kozom si len e muzikasa vaś ekh dindo geografikano region (te phenas ungrikani romani mamujal spanikani xitano muzika).

Soske, atoska, si o termino “ciganoni muzika” si gadiki khamli katar e aśunavne (publike), muzikalne dukjanura, thaj e romane źene peske? Ekh pućirivipe paśljol ande e droma e romani muzika lel te pharuvil (transformril) pes i e stilura kaste inklipenata von sas len zalaga aj khanchik ekh averesa. Kadava śaj te avel ekhsavo ka e droma ande savo e afrikane-amerikane artistura kerde buki e Europutne stilonenca kana barjarenasas o dźaz. O virtuoznipe, ritmikano intereso, temo pharuvipenata, pharuvde skalne gradusura thaj maj but kompleksne xarmonikane strukture si maśkar e elementura kaj e roma thaj e sintura (njamcone roma) but devrja thon ande muzika kaj si kerdi.

Ekhsaveste gadiki but vastno si, kaj e romane muzikantura si masterja po miksipe vaś istorikaneste ulavde źanrura, aśal kauze kaj źan but dur katar o but devrja citirime “ciganono nomadizmo.” Ekh thav maśkar but romane stilura kaj śaj aven arakhavde źi ka o indiano subkontinento si o trubusaripe vaś perkusivne vokalja (“bigodjale silabe”). Ćaćeste, “mujesko bas” aj “mujali perkusija” si ekh baro semno vaś o stilo kaj si em unikalno źanglo e romenge: ungrikani vlax romani muzika (te phenas, Kali Yag).

Aver praktika kaj kidel but katar e “romane muzika” si o tanco, khajekh (varesave) elementura katar save śaj ekhsaveste but devrja śaj aven arakhade źi ka phuvja katar e Khamteluni (Eastern) Europa. I khajekh romane grupe kaj pakjandindon pe kaj ni sas len kontakto ekh averesa aśal śela berśa (śaj phenas kadava palal o ververipe ande dialektura, muzika thaj pakjapenata) śaj arakhel varesave tancoske meśkipenata thaj romane ćhibake giljake tekstura komonalne.

Ando agor, thaj barjarde vastnipenaske, si artistura kon baśalen “pan-romane” repertoarja, kon alosaren maśkar, miksirin thaj prekeren źangle stilura vaś “romani muzika”.

Rights held by: Petra Gelbart (text) — Angel Ivanov (translation) | Licensed by: Petra Gelbart (text) — Angel Ivanov (translation) | Licensed under: CC-BY-NC 3.0 Germany | Provided by: RomArchive