I Suzan Sontag lekhavdas and-o berś 1977-to i pustik Pal-i Fotografia (“On Photography”): “kon lel manuśesqi fotografia phujarel les”. Kana sikaves e manuśen anda gasavo ćhand sar on nivar na dikhen pumen, moldes len anda nesave objekte save śaj te therdǒn simbolik. Ćaćimasθe na sarkon fotografia si kerdi nasule zorǎça, palem but tasfira line dekatar-o bianipen e fotografiaqo and-o berśa 1820-to, si pherde e socialone thaj historikane kontekstoça, savo sas zorno and-o vaxt lenqe kerimasqo thaj and-e hirerxiaqe relacie e vaxtesqe. Odolesθar biandǒl o pućhipen sar te terdǒvav anglal gasave fotografie. Śaj te sikavas len palem, sar sas anda pumaro vaxt, kaj te dikhas sar o ćhumunǎ sas anda lenqo vaxt? Alternativ śaj te na sikavas len, kaj te na ʒivdǎras palem e inzarde relacie save sikaven sas?
“So aćhilo amenqe katar-o nakhutnipen kaj o ćhand sar operuil sas si lekhavde xor and-e socialo seripen e akanutnimasqo. Musaj te keres akava nakhutnipen dikhlover kaj te śaj keres intervencia and-o akanutnipen” (rinćhibǎripen katar-o Dietrich, 2006,29). O tasfira si len zor, tov sar tasfira pherde historia, tov bulxarde and-o akanutne socialo medie, tov sol duj. Anda jekh sundal savo si pinʒardo prdal tasfira thaj dikhimasqe stimuli, vasno si te pućhas “so kere akia fotografia? Savi si laqi historia?”
O anglune padmada e fotografiaqe thaj ‘mass medienqe’ si biulavdǒver phandle e fotografienqe instrumentalizaciaça sar jekh buxles efektivo ćhand thaj te phiraves aj te integruis nesave perspektive and-i dikhimasqi persepsia (Wright 1999). And-o 19-tono śeliberśesqo racizmi, “ʒantrikanes ćaćardo”, sas sistematizuime o indikatorǎ, i reprezentacia thaj i persepsia e dikhimasqi thaj vizualone diferencaqi (Nagl 2004, 298). Nesave reprezantacie, perspektive, thaj dikhimata ʒi avdǐves parvaren o sarkon divesutno racizmo (Kilomba 2008): nesave manuśa si ulavde sar objektǎ ʒikaj avera zurǎren pumari xodutni ahor, sarkaj po ćorial, thovindor pumen and-o mamujipen karing-o “na barbut manuśikano aver”. And-o vipal vaxt, o 19-tone śeliberśesqi opinia so i fotografia si ćaćutnes realisto, biandas o akanutne ideje so i fotografia si i materealo manifestacia, o realo sikavipen e reprezentuime realitetaqo (Bredekamp 2004, 19). O tasfira sas thaj palem si strukturuime thaj reprudukuime kaj te zurǎren bange relacie maśkar manuśenθe prdal jekh xatamutni vizualo realiteta. Akava si o potencialo zor e fotografienqo.
Sar śaj amen, atoska, te keras buti baxt agoreça e fotografiença save si i pegime, maxrime, melǎrde katar-i hierarxia thaj te arakhas jekh nevikano thaj malavdo ćhand? I angluni thaj i śerutni padmad si te vazdas amen sa o pućhimata sar teleder: Kon? Kaasqe? Kana? Sar? Sosqe? Save mandaimaça? So ondǒla e protagonistěçar thaj e dikhnençar? Jekh radikalo analiza thaj kontekstualizacia e tasfirenqi śajarel amen te integruis aj te paruvas e jakhenqo karingipen sar kamlǒl pes. Fotografiko reprezentacie śaj atoska te drabaras sar jekh praktika save kerel ćaćimasθe odova so si te ovel reprezentuime. (Castro Varela und Dhawan 2003, 276).
Pal odova sar dujto padmad kerdǒla śajutno te ulavas ja te halǎras/te las sama pal-o fantazme save operuin and-o tasfira. Fantazme si, socialo praktika, o jaćho sa e aksienqe formenqe. On si ćaćimasθe socialo fakto (Appadurai 1990), na sadaj refleksie e sundalesqe pal-o fakto tok jekh konstitutivo elemento e kulturaqo, savo, sar i ekonomia thaj i materia, si i baza pala saviaθe kerdǒna socialo subjektǎ thaj historikane ondǒmata (Hall 1997, 6). O vizualo eksponato si sadaj dopaś i paramići. Odova so o Stuart Hall akharel “xoreder mandaipen” arakhlǒla and odova so aćhel bi mothodino ja bi dikhlino, savo thavdel e imaginacǎθar, savo si implicito ama naśtin te ovel sikavdo. (Hall 1997, 263).
Naśtin te paruvas o nakhutnipen, ama and-o akanutnipen, i majoriteta isi la sar doti, (trito padmad) te pućhlarel o ćaćipen e purane paramićěnqo (vizualo) save si bange thaj duzǎrel/vortarel len anda nevikane aj buter malavde reprezentacie.