O Romani Rose si sherutno kathar o Kentralno Konsilo vash le Sinti thaj Roma.

O Romani Rose sas bijando ando Heidelberg ando 1946. Zhi ka 1982, beshlas kothe sar independentno komersjari. Ka o fundimos le Kentralnone Konsilesko ando 1982, wo sas alome sherutno pa le deligatura kathar le membrenge asociaciji – pe kadi vrama 9 akana 16 stetoske thaj regionalni asosiaciji – thaj desar akor wo sas konfirmime ando pesko sherutnipe swako shtar bersha.

Kathar 1991, Romani Rose ljas sama pala o manadzheripe kathar le dokmentacijake thaj Kulturalno Kentro vash le Njampcicko Sinti thaj Roma ando Heidelberg. De but bersh wo sas zhanglo kathar le federalni thaj statoske gubernura pala pesko zuralimos, dedikacija thaj bi-ashimaski buchi.

Kethane le Sherutnensa kathar le nacionalni minoritetura ando Njampco, Rose si shero ando minoritetosko Konsilo kaj sas chudo ando than pe Septembro 9 2004. Kodo si i umbrelaki organisacija kathar e star nationalne minoritetura ando namzo so mindig sas residentno kothe: E DOMOWINA sobura, o Fresianesko Konzilo, i Slewiczko associatija thaj o namzitzko Kentralno Konsilo vash le Sinti thaj Roma.

Pash e delegatura kathar e minoritetura andi USA, Mexico, Argentinija, Japao, India, Sri Lanka, Francija thaj Hollando, o Rose si membro kathar la manadzheripaski komitija vash o Internacionalno Mishkimos Protif Diskriminacija thaj Rasizmo (IMADR) fundime ando Tokyo ando 1988.

Jekh bari motivacija vash le Roseski buchi si peski personalno palune historija. Desh-u-trin peske familijake njamura sas mudarde ande le koncentrake kampura tela le Nazistura. Kadale inkluzhinas peske papura mudarde ande le kampura Oshwica (Auschwitz) thaj Ravensbruck. Le Romani Rosesko Dad, Oskar Rose, ashilo zhivindo po nashimos thaj ande resistancija protif le Nacisturende. Pesko Kak, Vincenz Rose, ashilo zhivindo kathar le mudarimasko kampo akhardo Oshwica, thaj-vi sas viktimo kathar medikalni eksperimentura ando kampo concentrako akhardo Natzweiler thaj-vi kerdjas buchi sar robjako buchjari vash i kumpanija Daimler-Benz ande le telune-phuvjake tunelja kathar o Koncentrako Kampo Neckarelz/Obrigheim. Ando 1972 Vicenz Rose sas o fundatori vash o maj-angluno personalno organizacija vash le Njampcicka Sinti, i Kentralno Komitija le Sintengi ando Vestikano Njampco thaj wo sas azhutime kathar o terno Romani Rose kaj sas les pe kadi vrama feri deshutrine bershengo.

Pala duj thaj do-pash dekadi – Desar Juni 1979 te phenas chachimos – wo tradjas/ingardjas i buchi vash le civilni legalni chachimata vash Njampcicko Sinti thaj Roma anglal le jakha le Njampcicko thaj internacionalno publiko; woi wi mardas pe pala i protekzija kathar razismo thaj diskriminacija le protivenge kathar o Holocaust – pahsa kodo wo sikhadas ke o genozido vash 500 000 Sintenge thaj Romenge tela e nazistura andi europa si historicno importantno.

Ando Mayo, 1995, ande kooperatcija le membrickone Organizacijansa kathar o Kentralno Konsilo, Rose dubisardjas prindzharimos vash le Njampcicka Sinti thaj Roma sar nacionalno minoriteto ando Njampco lenge personalnonja shibasa, konektime penge celosa kaj si igalno participacija ando socialno thaj politikalno trajo.

Le maj anglune importantne pasura ande civilni chachimatangi buchi kaj kerdjas kadi organizacija sas:

– i bokharimaski greva kaj kerdine 12 Sinti ando phurano kampo KZ (koncentrako kampo) Dachau pe Patragi ando 1980. I greva sas organajzime kathar o Romani Rose te cirdel internacionalno atencija vash i genosida thaj-vi te vakil-pe protif le dosarja pe i “Romani Rasa” kaj sas mashkar le dosaria ande maj bari ofisa kathar le Rajkesko Sekuriteto, le Njampcickone shingalensa thaj avre autoriteturensa dekadi maj palal kathar o Dujto Lumjako Marimos

– o Romani Rose sas o dujto-fundatori kathar o Kentralno Konsilo vash Sinti thaj Roma kaj sas fundome po Februari 6, 1982, thaj desar kadi data, o Rose sas o sherutno kadala organizacijako. Zhi-ka 2000 thaj zhi-ka adjes, kadi organizacija ashel i maj importantno ambrelaki organizacija kathar le nacijake thaj regjonalni organizaciji vash le Sinti thaj Roma

– o Rose sas o shero kathar i njamzicko delegacija so reselas-pe eh pure Kanzelorresa Helmut Schmidt (maj anglal) ko penelas ke site avel internationalno rekognacija pala o genozido vash e Sinti tha e Roma anda lengi „Rasse“ (Rasa)

Ande le bersha maj palal o Kentralno Konsilo cirdas atencija kaj peske mangimata maj ekh data thaj maj ekh data ande le majpashe formi manifestaciji, medijake konferenciji thaj funkciji, swakoro telal i direkcija kathar o Romani Rose. Egzemplura kasavendar si:

– O Rose organajzisardjas i manifestacija kaj o Federalno Biro vash Kriminalno Investigacija ando Januari 28, 1983 kana 220 Sinti thaj Roma kidine-pe te vakin-pe protif le rasijalne diskriminaciake publikaciji thaj le kriminalnone sikajvimaske mitirijalura pe Sinti thaj Roma kaj sas kidime kathar le Nazisticko literatura skrijime ando Dujto Lumjako Marimos. Kadi manifestacija thaj-vi pasajli pe panzhwardeshto bershesko amboldipe kathar i data kana le Nazistura line putarja ando Njampco.

– O Rose thaj-vi organajzisardjas i akcija ando Bonn, pe Novembro 20, 1986, kana 400 Sinticka thaj Romane ashile zhivindura kathar le koncentrake kampura kidine-pe te suportin le Roses kana kerdjas peske komentura anglal ekh federalno mediako konferencija pe le maj-anglune 525 sluchajura telal o federalno reperacijako zakono kaj le reperaciji vash kadale viktimura sas zabajime pa o Njampcicko guberno thaj pala kodja le reperaciji sas dine kaj le viktimura.

– I maj angluni komemorativno misa kaj kerdjas o Rose kaj sas konduktime pa o Bishopo Rashaj Dr. Anton Schlembach ando Speyer Katedralo po March 13, 1988. pe jekhfjalo data kaj sas bishalde/tradine pe strazha 23,000 Sinti thaj Roma kaj Oshwica. Maj palal kathar le Roseski invitacija, 1500 Sinti thaj Roma kathar swako riga ando Njampco avile kaj misa thaj-vi avile vestime personalitetura sar o Dr. Bernhard Vogel kaj sas pe kadi data presidento ando Maj-Opruno Kher thaj Profesora Rita Süssmuth, pe kadi data, Presidenta kathar o maj-teluno Kher.

– I manifestacija kathar 250 ashile zhivindura kathar o Holokosto kaj gele le Rosesa kaj i Federalno Ministerija le Lovengi te mangel reperacija vash le 1800 ashile zhivindura kathar le koncentrake kampura kaj sas robura ande fabrichi telal le Nazistura, kodole kaj sas reprezentime pa o Kentralno Konsilo vash le bersha 2002-2006.

– O Rose organajzisardjas publikicka kidimata, kidas signaturi pe mangimata/peticiji (kaj inkluzhisajle 2124 Njampcicka Sinti thaj Roma thaj mashkar kadalende sas 1520 koncentrake kampurake ashile zhivindura), avre akciji kaj inkluzhisajle but medijake intervura kaj o Rose manglas i konstrukcija kathar ekh monumento kathar o Holokosto te ashel mashkar o Reichstag thaj Le Brandanburgeski Pwarta te komemoratil le mudarde Sinten thaj Romen thaj kado sas shinado vash 1994.

Le duj thaj do-pash dekadi kaj o Rose kerelas buchi te lel reperacija vash le viktimura kathar le koncentrake kampura djas ando gor vash le civilni chachimata le cele gruposke.

Ande 20 bersh desar 1985, i ofisa ando Heidelberg – kaj sas sponsorime kathar o Federalno guberno desar Avgusto 1982 thaj desar 2000 kathar le Naciako Ministeri la Kulturako thaj Medijako – O Kentralno Konsilo telal o importantno sherutnipe kathar o Rose kerdjas importantno parudzhimos ando maj-rano diskriminacija ande reperacija vash le 3,200 Sinticka thaj Romane ashile zhivindura kathar o Holokosto. Kasavendar, Rose thaj pesko stafi, sas alome sar le chachune representivura kathar le ashile zhivindura, dashtisajle te shpiden vash neve positivni desiziji kathar le themeske thaj federalni autoritetura vash le reperaciji ando swako personalno sluchajo.

So si diferentno ande Europa si la Dokumentacijako thaj Kulturako Kentro vash Njampcicka Sinti thaj Roma kaj lel sama o Rose. O Rose manglas kodo kentro maj palal kathar ekh bokharimaski greva ando 1980 thaj o Kentro sas bijando/kerdo lovensa kathar o federalno guberno ando kezdimos kathar le bersha 1990to thaj purme la kooperacijasa kathar pe kadi data o sherutno le nacijako (Federalno Presidento Profesori Herzog, Presidenta kathar o Maj-Teluno Kher, Profesora Süssmuth, thaj Presidento kathar o Maj-Opruno Kher, Teufel). O Rose phuterdjas le Dokumentacijako Kentro thaj o baro permanentno egzibicija pe le Nacionalistickonja Socialisteski genosida pe Marto 13, 1997. Maj but kathar hifta shela Sinti thaj Roma kathar o Njampco thaj-vi but personalitetura kathar o Njampco thaj kathar avre thema thodine-pe-pe ando phuterimaski ceremonija thaj-vi le ambasadoria kathar bish-tha-duj thema kaj inkluzhisajlo o Jizrael.

Maj palal kathar Le Roseski inicijativa, ekh mishkimaski versija kathar i egzibicija sikadjili ande but Njampcicka forura desar 1998 o maj butivar avre programosa kathar Le Dokumencjako Kentro. Jekh importanto rezultato kathar le Dokumentacijako Kentro si o internacijonalno egzibicija kaj sikavel i genosida le Sintengi thaj le Romengi. Kadi sas kerdi telal i direkcija le Roseski thaj phuterdili pe Avgusto 2, 2001. Desar kadi data, sas disponiblo sar permanentno egzibicija ando Bloko 13 kathar le Themesko Muzako ande Oshwicate.

O Rose thaj pesko stafi kathar le Dokumentacijako Kentro kerdine i verzija le egsibicijako ande Inglezicka kaj vorbil pa i genosida le Sintengi thaj le Romengi ande Europa kana sas telal le Nacjonalistone Socialisticko guberno thaj-vi vorbil pala le akanipeski diskriminacija kaj musaj te den muj le Sinti thaj le Roma ande wuni Estikane-Europiska thema. O Rose phuterdjas kadi egzibicija pe Januari 17, 2006, ande Europicko Parlamento ando Strasburg, la participaciasa kathar le Parlamentosko Presidento, Borell Fontelles, avre personalitetura, thaj representivura kathar le Sinti thaj Roma kathar razlichiti Europicka thema. Desar kadi data i egzibicija sas sikadi ande Europicka forura, vash egzemplo Budapeshti, Praxa thaj Varsovija (desar Oktombro 2006).

Ando bersh 2006, o Rose kerdjas buchi te phuterdjol kadi Inglezickonja shibaki egzibicija ando New York kaj Le Kethanutne Naciji thaj anda kodja, dikhjola interezhnosa butendar internacionalni vizitorja.

Sar resulto kathar kadi internacionalno buki. o Rose, sar o maj angluno representivo vash le Sinti thaj Roma, sas alome membro ando Internacionalnone Oshwicako Konsilo pa o Polskanicko guberno pe Mayo 29, 2006.